WIBOR i WIRON – najważniejsze informacje  

WIBOR jest wskaźnikiem administrowanym przez GPW Benchmark – spółkę zależną Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, a więc pośrednio kontrolowaną przez Skarb Państwa. GPW Benchmark jako administrator WIBOR podlega także nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego.

Zmianę wskaźnika reguluje rozporządzenie BMR. Planowane przez Narodową Grupę Roboczą ds. reformy wskaźników referencyjnych zastąpienie WIBOR-u WIRON-em wynika z zamiaru dostosowania się do najnowszych, międzynarodowych trendów w zakresie preferowania wskaźników referencyjnych opartych o depozyty jednodniowe.

Nastąpi to na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów, które najprawdopodobniej wskaże WIRON jako zamiennik WIBOR-u.

Podstawowym źródłem informacji są strony internetowe GPW Benchmark oraz strona Komisji Nadzoru Finansowego poświęcona działaniom Narodowej Grupy Roboczej.

Rozporządzenie BMR to akt prawny przyjęty w 2016 roku przez Parlament Europejski i Radę UE, który określa zasady opracowywania wskaźników referencyjnych, a także ramy działania administratorów stawek referencyjnych, podmiotów dostarczających dane oraz podmiotów wykorzystujących stawki w produktach finansowych. Pełną treść BMR można znaleźć tutaj: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32016R1011&from=EN

Tak. Metoda opracowywania WIBOR spełnia wszystkie warunki wymagane przez unijne rozporządzenie BMR. Zgodnie z wymogami BMR administrator WIBOR, czyli GPW Benchmark, 16 grudnia 2020 r. uzyskał od Komisji Nadzoru Finansowego zezwolenie na prowadzenie działalności jako administrator wskaźników referencyjnych stóp procentowych oraz został wpisany do właściwego rejestru administratorów wskaźników referencyjnych ESMA (Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych, będącego niezależnym organem UE). Działalność ta podlega nadzorowi KNF.
O zgodności WIBOR z unijnym rozporządzeniem przypomniała w grudniu 2022 r. Komisja Nadzoru Finansowego w specjalnym oświadczeniu: https://www.knf.gov.pl/komunikacja/komunikaty?articleId=80486&p_id=18.

Ocena poprawności WIBOR i zgodności z przepisami prawa została przeprowadzona z pozytywnym wynikiem przez Komisję Nadzoru Finansowego. Każdy wskaźnik opracowywany przez administratora wpisanego do publicznego rejestru administratorów wskaźników referencyjnych ESMA jest zgodny z BMR. Warunkiem wydania administratorowi licencji na prowadzenie działalności było zatwierdzenie przez KNF metody i zasad opracowywania tzw. Fixingu, czyli procesu ustalania stawki referencyjnej. Bank przekazuje dane, które są wykorzystywane przez administratora, w procesie wyznaczania WIBOR. Działalnie to jest w pełni legalne i podlega kontroli KNF, a zakres i sposób przekazywania danych jest określony przez administratora, czyli spółkę GPW Benchmark pośrednio kontrolowaną przez Skarb Państwa.
Zatem proces wyznaczania WIBOR jest dokonywany przez niezależny, niepowiązany z bankami podmiot (administratora – GPW Benchmark), który podlega nadzorowi KNF. Komisja potwierdziła zgodność WIBOR-u z wymogami prawa. W przypadku WIBOR-u, proces ustalania i przekazywania danych na potrzeby jego ustalania podlega ścisłym procedurom.

Zgodnie z BMR administrator musi posiadać odpowiednią strukturę organizacyjną, system kontroli wewnętrznej, poddawać się cyklicznym audytom zewnętrznym oraz ustanowić odpowiednie procedury badania jakości danych służących do wyznaczania wskaźnika referencyjnego. Jakość danych jest zapewniana m.in. poprzez wykorzystanie – oprócz danych z rynku bazowego – również przetworzonych metodami statystycznymi (interpolacja/ekstrapolacja) danych identyfikujących transakcje z tzw. terminów niefixingowych oraz danych osadzonych w realiach gospodarczych rynków powiązanych z rynkiem bazowym. O wymogach tych przypomniała w grudniu 2022 r. Komisja Nadzoru Finansowego w specjalnym oświadczeniu: https://www.knf.gov.pl/komunikacja/komunikaty?articleId=80486&p_id=18.
Warto też zaznaczyć, że od 22 marca 2019 r. WIBOR ma status „kluczowego wskaźnika referencyjnego” na podstawie art. 20 ust. 1.b) BMR, czyli jest wskaźnikiem pełniącym kluczową funkcję na rynku jednego z państw członkowskich. Oznacza to między innymi, że do WIBOR-u ma zastosowanie szczególny reżim prawny, polegający na wyższych wymogach, które musi spełnić zarówno administrator, jak i banki przekazujące dane oraz na większych uprawnieniach KNF jako organu nadzoru w stosunku do takiego wskaźnika. Dokładne regulacje, specyfikacje i procedury związane z wyznaczaniem WIBOR, a także wyjaśnienie podstawowych pojęć można znaleźć tutaj: https://gpwbenchmark.pl/dokumentacja oraz tutaj: https://gpwbenchmark.pl/Q-and-A.

Stawka WIBOR ustalana jest podczas fixingu, który odbywa się w każdym dniu roboczym. Zgłaszane są stopy procentowe dla pożyczek między bankami. Wyciąga się z nich średnią i to stanowi bazę dla stawki WIBOR.
Rozporządzenie BMR mówi, że jeśli są dostępne dane o transakcjach udzielania pożyczek między bankami, to należy brać je pod uwagę w pierwszej kolejności. Najpierw sprawdza się więc, czy były takie transakcje wśród uczestników fixingu. Jeśli ich nie ma, administrator wymaga sprawdzenia, czy występują transakcje z dużymi podmiotami finansowymi. Te dane stanowią tzw. kwotowanie modelowe. Jeśli nie ma także takich transakcji, bierze się pod uwagę tzw. kwotowania wiążące banków-panelistów uczestniczących w fixingu. Każdy panelista zobowiązany jest w każdym dniu fixingu dostarczyć kwotowania modelowe – wyliczone zgodnie z wyznaczonymi przez GPW Benchmark zasadami – oraz kwotowania wiążące. W przypadku braku transakcji, na podstawie których może być wyliczone kwotowanie modelowe, administrator w obliczaniu fixingu wykorzysta kwotowania wiążące. Administrator określa maksymalną różnicę pomiędzy ceną WIBID i WIBOR. W ciągu 15 minut po fixingu każdy uczestnik fixingu zobowiązany jest, na żądanie innego uczestnika fixingu, do zawarcia transakcji po cenach wskazanych w kwotowaniu wiążącym. Odmowa zawarcia transakcji podlega natychmiastowemu raportowaniu do administratora. Dokładne regulacje, specyfikacje i procedury związane z wyznaczaniem WIBOR, a także wyjaśnienie podstawowych pojęć można znaleźć tutaj: https://gpwbenchmark.pl/dokumentacja oraz tutaj: https://gpwbenchmark.pl/Q-and-A.

Nie. Administrator WIBOR, czyli GPW Benchmark, wydał rekomendację, która wyraźnie określa zasady obowiązujące przy wyznaczaniu kwotowania wiążącego. Kwotowanie wiążące składa się z bazy i korekty. Bazę stanowi przyjęta w danym banku metoda analityczna korzystająca z danych ilościowych. Korekta polega na zastosowaniu opartej o bieżącą ocenę sytuacji rynkowej oceny eksperckiej w celu skorygowania wartości bazy. Zastosowanie korekty odbywa się w ramach przyjętych procedur i podlega raportowaniu. Przekazywane kwotowania są weryfikowane przez GPW Benchmark, a cały proces odbywa się pod nadzorem KNF. Wszelkie naruszenia BMR, regulacji GPW Benchmark lub wewnętrznych regulacji danego banku powodują konieczność przedstawienia wyjaśnień przed nadzorcą.
Dokładne regulacje, specyfikacje i procedury związane z wyznaczaniem WIBOR, a także wyjaśnienie podstawowych pojęć można znaleźć tutaj: https://gpwbenchmark.pl/dokumentacja oraz tutaj: https://gpwbenchmark.pl/Q-and-A.

Nie. WIBOR nie obrazuje kosztu pozyskiwania przez bank finansowania ogółem i nie odzwierciedla ceny pozyskiwania wkładów od klientów detalicznych i firmowych. Rozporządzenie BMR nie wymaga, aby wskaźnik referencyjny miał odpowiadać kosztom finansowania banku.

Podmiotem, który decyduje o wysokości rynkowej stopy procentowej, jest bank centralny. W Polsce za ustalanie podstawowych stóp procentowych odpowiada, działająca w ramach NBP, Rada Polityki Pieniężnej. Stopy procentowe wyznaczane przez NBP są głównym źródłem odniesienia dla określenia rynkowej ceny pieniądza. W tym kontekście najważniejsza spośród określanych przez NBP stóp procentowych to tzw. stopa referencyjna – czyli oprocentowanie 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP.

WIBOR mierzy stopę pożyczek międzybankowych na poszczególne terminy. Terminowy charakter stóp WIBOR oznacza, że terminy fixingowe takie jak 3M (trzy miesiące) i 6M (sześć miesięcy) kształtują się zazwyczaj powyżej stopy referencyjnej NBP,  jeśli rynek oczekuje dalszych podwyżek stóp NBP. WIBOR – przewidując przyszłe zmiany – może znacznie różnić się od bieżącego poziomu stóp procentowych NBP.

Niezależnie jednak od tych różnic, WIBOR jest silnie powiązany ze stopą referencyjną NBP, którą kodeks cywilny uznaje za najbardziej wiarygodne odniesienie do ceny pieniądza. To właśnie w oparciu o stopę referencyjną NBP ustala się odsetki ustawowe czy odsetki maksymalne.

Nie. Istotą reformy wskaźników referencyjnych, której efektem jest rozporządzenie BMR, było wprowadzenie jasnego podziału ról i odpowiedzialności w zakresie tworzenia i stosowania wskaźnika referencyjnego. Administrator odpowiada za zdefiniowanie, czym jest dany wskaźnik (tj. co dokładnie ma mierzyć) oraz określenie metody (czyli w jaki sposób dany wskaźnik ma być ustalany), a następnie za ustalanie i publikowanie wskaźnika zgodnie z przyjętą definicją i metodą. Aby administrator mógł wykonywać taką działalność, a banki stosować jego wskaźnik w umowach, administrator musi dostać zgodę organu nadzoru oraz być wpisanym do publicznego rejestru administratorów wskaźników referencyjnych ESMA. W Polsce takie zezwolenie oraz wpis do rejestru uzyskała spółka GPW Benchmark. Zatem pełna odpowiedzialność za WIBOR spoczywa po stronie administratora – GPW Benchmark.

Banki w procesie wyznaczania WIBOR pełnią jedynie rolę uczestników fixingu, czyli podmiotów dostarczających dane. Poprzez stosowanie WIBOR-u w umowach z klientami, są także jego użytkownikiem. Nie należy do kompetencji banków analiza, czy dany wskaźnik jest zgodny z BMR lub czy dany administrator oraz jego wskaźniki spełniają wymogi prawa. Kompetencje te posiada bowiem organ administracji publicznej, który czuwa nad przestrzeganiem przepisów prawa.

Nie, nie była to decyzja banków. Zmiana ma dostosować wskaźniki referencyjne w Polsce do trendów międzynarodowych. Decyzja o wycofaniu WIBOR-u będzie podejmowana przez odpowiednie organy publiczne.
 

Procesem zmiany tych wskaźników zajmuje się Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych, w skład której wchodzą reprezentanci najważniejszych instytucji państwowych, m.in. Ministerstwa Finansów, Narodowego Banku Polskiego, Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Polskiego Funduszu Rozwoju, GPW Benchmark oraz sektora finansowego, w tym bankowego.

Podstawowym źródłem informacji są strony internetowe podmiotów odpowiedzialnych za ten proces, czyli Komisji Nadzoru Finansowego oraz GPW Benchmark.
 

Prawidłowe stosowanie WIBOR-u w umowie będzie miało miejsce dopóki jego administrator – GPW Benchmark – będzie publikował wskaźnik i nie utraci wymaganego zezwolenia KNF. Decyzja o zaprzestaniu publikacji wskaźnika WIBOR jest zależna wyłącznie od nadzorcy i administratora.
 

Zgodnie z Mapą Drogową, opublikowaną we wrześniu 2022 roku przez Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. Reformy Wskaźników Referencyjnych działającej przy KNF, zaprzestanie publikacji WIBOR-u nastąpi prawdopodobnie na początku 2025 roku. Jednak ani zaprzestanie publikacji WIBOR, ani data takiego zaprzestania nie są jeszcze potwierdzone. 

Podstawowym źródłem informacji są strony internetowe podmiotów odpowiedzialnych za ten proces, czyli Komisji Nadzoru Finansowego oraz GPW Benchmark.
 

Planowane przez Narodową Grupę Roboczą ds. reformy wskaźników referencyjnych zastąpienie WIBOR-u WIRON-em wynika z tego, że w Polsce dostosowujemy się do najnowszych, międzynarodowych trendów w zakresie wskaźników referencyjnych opartych o depozyty jednodniowe.
Rynek finansowy zmienia się na przestrzeni lat, dlatego wskaźniki referencyjne, które się do tego rynku odnoszą, podlegają ewolucji. Czasami wskaźniki są zastępowane przez nowe. Taka sytuacja miała już w przeszłości miejsce w przypadku dolara amerykańskiego, funta brytyjskiego, franka szwajcarskiego czy jena.

Zastąpienie WIBOR-u w relacji z danym klientem będzie następowało albo zgodnie z postanowieniami umowy, albo na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów, które najprawdopodobniej wskaże WIRON jako zamiennik WIBOR-u.

Odpowiedź na to pytanie nie jest teraz możliwa. Oba wskaźniki różnią się od siebie. WIBOR opiera się na depozytach terminowych, WIRON – na depozytach jednodniowych. Nie wiadomo, jakie będą wysokości tych wskaźników w chwili planowanego zastąpienia WIBOR-u WIRON-em.
Warto przypomnieć, że obniżenie oprocentowania nie jest uznaną przez BMR przesłanką zamiany wskaźnika referencyjnego. Zarówno BMR, jak i przepisy krajowe, przewidują możliwość zastosowania tzw. korekty, czyli wartości korygującej wysokość wskaźnika zastępującego WIBOR. Taka korekta służyłaby zapewnieniu, tego że skutki ekonomiczne zamiany byłby neutralne. Korekta zostanie wskazana w Rozporządzeniu Ministra Finansów.

W połowie 2023 roku planujemy wprowadzić do oferty kredytu hipotecznego zmienną stopę procentową opartą właśnie o wskaźnik WIRON. Pozostałe produkty, które będą opierać się na tym wskaźniku, będziemy udostępniać klientom stopniowo.